Melanom Terimleri Sözlüğü
Melanom Terimleri Sözlüğü
Prof. Dr. Sıdıka
Kurul
Akral lentijinöz melanom (Acral lentigineous melanoma): Lentijinöz melanom ,deri melanomunun bir tipidir,tırnak altı melanomu olarak da bilinir. Avuç içi, ayak tabanı ve tırnak altında görülür.Diğer melanomlarda farklı olarak güneşe maruz kalma ile ilgili görünmemektedir.
Adjuvan tedavi ( Adjuvant Therapy ):Melanom
ameliyatı ardından ilaç tedavisi veya radyoterapi (ışın-şua tedavisi)
gibi ek tedavilerin yapılmasıdır. Seçilmiş hastalara uygulanır.
Asimetri (Asymmetry): Derideki
lekenin bir yarısının diğer yarısından farklı olmasıdır.
Ben (mol,nevus) :Cildin iyi
huylu, selim oluşumlarıdır,esmer,kahverengi veya ten renginde olabilir.Deri ile
aynı hizada veya deriden kabarık yapı gösterebilir.
Biyopsi (biopsy) :Mikroskop
altında inceleme yapmak için , melanom düşündüren deri lezyonundan veya büyümüş
lenf bezinden doku parçası (örneği) veya tümör hücrelerin alınması
işlemidir.
B-RAF onkogeni: B-RAF onkogenin
sporadik malign melanoma vakalarının yaklaşım %40-%65'inde mutasyona uğradığı
gösterilmiştir. B-RAF geninde mutasyon analizi, mutasyona uğramış dokudan
(nevus veya malign melanoma) alınan örnekler üzerinde rutin moleküler
genetik tanı yöntemleri ile yapılmaktadır. B-RAF V600E mutasyonu tespit
edilen hastalarda “hedefe yönelik “ ilaçlar kullanılabilmektedir.
Breslow kalınlığı (Breslow Thickness):Mikroskop
altında yapılan bir ölçüm şeklidir. Deri
yüzeyinden itibaren oküler mikrometre ile milimetre olarak ölçülen tümör
kalınlığıdır. Melanomda en önemli prognostik göstergedir. <1 mm ince
melanom olarak adlandırılır. > 4 mm kalın melanomdur.
Clark düzeyleri (Clark's Level):
Hastalığın evresi ile alakası yoktur, tamamen derinin histolojik katlarına
dayanılarak yapılan bir sınıflandırma şeklidir. >1 mm kalınlığındaki
tümörler için prognostik değeri yoktur.
Deri yüzeyinden aşağı doğru ,tümör hücresinin
istila ettiği deri katını temel alarak yapılan bu tanımlamada
tümörün ne kadar derin olduğu gösterilir.
Clark's Level I—tümör epidermiste (üst deride)
Clark's Level II—tümör papiller dermiste
Clark's Level III—tümör papiller dermisi doldurmuş
Clark's Level IV— tümör retiküler dermisi tutmuş
Clark's Level V—tümör deri altı yağ dokusuna sıçramış.
(Melanomun vücutta bulunduğu yere göre ,her Clark
düzeyi için milimetre cinsinden kalınlık değişir, insandan insana fark
gösterir. Bir kişide Clark level III, 1 mm kalınlığında iken bir başkasında 2
mm olabilir.)
Dermis (Dermis) :Cildi oluşturan
iki esas tabakanın altta olanı
Displastik nevus (Dysplastic nevi ):Sık
görünen benlerden farklı görünümdeki atipik nevuslardır. Genellikle 5mm
den daha büyüktür, sınırları düzensiz veya belirsiz olabilir. Rengi pembeden
koyu kahverengine kadar değişebilir. Tamamı veya bir bölümü düzdür.
Epidermis (Epidermis): Cildi
oluşturan iki tabakadan üstte olanı.
Eksizyonel biyopsi (excisional biopsy):
Derideki benin tamamının, çevresinden bir miktar sağlam doku ile birlikte
kesilerek çıkarılmasıdır. Parça tahlil için patolojiye gönderilir.
Evreleme (Staging): Melanom
hastalığının hangi aşamada olduğunu gösteren bir değerlendirme sistemidir.
Yaygın olarak kullanılan TNM sistemi kullanılır. Burada T tümör,N lenf nodu
(bezi) ve M uzak metastazı gösterir. Evre I ve II hastalığın sınırlı olduğunu,
Evre III hastalığın lenf bezlerine yayıldığını, Evre IV ise hastalığın
vücuttaki herhangi bir organa sıçradığını gösterir.
Geniş Lokal Eksizyon (Wide local Excision)
:Melanom tanısı alan renkli lezyonun veya biyopsi nedbesinin çevresindeki
sağlam dokunun emniyet için daha geniş çıkarılmasıdır. Ameliyatta çıkarılması
gereken sağlam doku genişliği, melanomun kalınlığına göre (1-3 cm) değişir.
Hedefe yönelik / akıllı
ilaç :Hedefe yönelik kanser tedavileri,
tümör büyümesi ve ilerlemesi için gerekli olan spesifik / özel moleküllere
müdahale etmek için tasarlanmış ilaçlardır. Geleneksel
sitotoksik (hücre öldürücü) kemoterapiler, genellikle hücre bölünmesini engelleyerek vücuttaki hızla bölünen hücreleri öldürür.
Hedefe yönelik kanser ilaçlarının temel amacı, kanser hücrelerine daha hassas ve potansiyel olarak daha az yan etkili tedaviler uygulamaktır.
Hipertermik İzole Organ Perfüzyonu
(Hyperthermic Isolated limp perfusion):Kol ve bacak melanomlarında
tekrarlayan in-transit metastazların tedavisi için en etkin yoldur. Ekstremite
dolaşımı ,kalp/akciğer makinasına bağlanarak veya özel bazı kataterler yardımı
ile vücut dolaşımından geçici olarak ayrılır, antikanser ilaç ile kol/bacak
yıkanır. Böylece yüksek ilaç dozlarına çıkılabilir. Isı ilaçların etkisini
olumlu yoldan etkiler.
İnce iğne aspirasyon biyopsisi [Fine
Needle Aspirate (FNA),Fine Needle Aspiration Cytology (FNAC]:İğne,
doku veya tümör içine sokularak sıvı veya hücre enjektör ile çekilir. Bu doku
bir cam üzerine yayılır ve mikroskop altında incelenir. Kimi zaman ultrason
veya bilgisayarlı tomografi gibi radyoloji cihazları kılavuzluğunda , iğne ile
tümör dokusu içine girilir ve doku örneği alınır.
İnsizyonel biyopsi (Incisional Biopsy ): Derideki
benin/tümörün bir bölümünün kesilerek çıkarılmasıdır. Parça tahlil için
patolojiye gönderilir.
İn-transit metastaz :İlk tümör
yeri ile lenf bölgesi arasında deride, deri altında veya daha nadir
olarak derin lokalizasyonda, lenfatik damarları içinde yerleşip büyüyen
melanom depozitleridir.
İzole organ perfüzyonu (Isolated limp
perfusion):Kol ve bacak melanomlarında tekrarlayan in-transit
metastazların tedavisi için en etkin yoldur. Ekstremite dolaşımı ,kalp/akciğer
makinasına bağlanarak veya özel bazı kateterler yardımı ile vücut dolaşımımdan
geçici olarak ayrılır,antikanser ilaç ile kol/bacak yıkanır. Böylece yüksek
ilaç dozlarına çıkılabilir.Hipertermi ile birlikte uygulanmaktadır.
Kan /lenf damarı invazyonu (Blood
Vessels/Lymphatic Invasion ):Tümörün damar cidarını istila etmesidir.
Patoloji raporunda var/yok şeklinde yazılır. Varlığı halinde tümör lenf damarı
veya kan damarı cidarına yayılmış demektir.
Kenar [(cerrahi sınır) (margin)]: Kanser
cerrahisinde çıkarılan dokunun kenarı veya sınırıdır. Patoloji incelemesinde çıkarılan
dokunun kenarında kanser hücresi tespit
edilmediği zaman raporda “sınır negatif
veya temiz”; dokunun kenarında kanser hücresi bulduğu zaman “sınır pozitif” şeklinde
rapor edilir. Maliğn melanomda cerrahı
sınır negatif veya pozitif de olsa güvenli cerrahi için 1-2 cm sağlam sınır ile
geniş lokal eksizyon yapılır.
Kemoterapi (Chemotherapy): Kanser
karşıtı (sitotoksik ) ilaçlarla kanser tedavisi
Klinik deneme çalışması
(Clinical Trial ):Kliniklerde gönüllüler üzerinde yapılan özel bir
çalışma şeklidir, yeni tıbbi tedavi veya diğer uygulamaların nasıl
sonuçlanacağını araştırır.
Lentigo melanoma (Lentigo melanoma): Lentigo
maligna’dan evrimleşen bir melanomdur. Yaşlılarda önkol ve yüz gibi uzun süreli
güneş ışını hasarının olduğu yerlerde bulunur.
Lenfödem (Lympheodema): Lenf
damarlarının bloke edilmesi (ameliyatla kesilme,şua tedavisi,tümöre bağlı bası)
sonucu lenfatik sıvının vücudun interstisyel dokularında birikmesidir.Lenfatik
sistem lenf damarları ve lenf nodlarından oluşur.Lenf damarları protein,su,yağ
ve hücre artıklarından oluşan yüksek molekül ağırlıklı lenf sıvısını toplar. Lenf
damarları ,lenf sıvısını artık ve yabancı maddelerin filtre
edileceği (temizleneceği) lenf bezlerine taşır. Temizlenmiş sıvı tekrar
kan dolaşımına katılır. Lenf damarları hasar gördüğü zaman lenf sıvısının
serbestçe dolaşması zorlaşır, birikme oluşur. Bu birikme kol ve bacakta anormal
şişmeye yol açar.
Melanin(Melanin):Melanositler tarafından
yapılan ,derinin ve gözün rengini veren maddedir, UV ışınlarını abzorbe
eder.
Melanosit (Melanocytes):Deride ve
gözde bulunan ve melanin adı verilen pigmenti üreten hücrelerdir.
Melanom, Melanoma,Maliğn Melanom,Malignant
Melanoma, ben kanseri, melanom kanseri: Deri ve diğer organlarda
bulunan melanositlerden gelişen bir kanser türüdür ve genellikle malign melanom
olarak adlandırılır.
Melanom tipleri [Cellular Description (the
type of melanoma)]:
Yüzeyel yayılan melanom (Superficial Spreading
Melanoma) :Vücudun her yerinde
görülebilir, ancak sıklıkla erkeklerde
gövdede,kadınlarda bacaklarda tespit edilir.
Nodüler melanom (Nodular Melanoma):Nodül şeklinde
kabarıklıktır,vücudun her yerinde görülebilir.
Akral Lentijinöz melanom (Acral Lentiginous melanoma)
:Sıklıkla el ayası ve ayak tabanında görülen melanom
Lentigo Melanoma (Lentigo Melanoma) : Yüzde ve
önkolda görülür.
Diğer (other) melanomlar :mukozalarda görülen (
mucosal melanoma ) melanomlardır. Ağız ve burun mukozası
,glans penis ve vajinal melanomlar bu kategoridedir.
Metastaz,metastatik (Metastatic):Bir
yerdeki kanser hücrelerinin vücudun
başka yerindeki bir organa/dokuya (karaciğer,akciğer,beyin gibi
organlar,kemik dokusu vb ) yayılması halidir.
Mitoz oranı (mitotic rate):Bu
terim melanom dokusu içindeki hücrelerin bölünme sıklığını ifade eder. Yüksek
mitoz oranı hızla bölünen hücreler ile ilgilidir ve bu nedenle derin/geniş
lezyonlar daha yüksek metastaz potansiyeli taşırlar. Yüksek mitoz oranı
,önemsenen bir prognostik parametredir.
Mukozal melanoma (mucosal melanoma):Burun,ağız
içi,diş etleri, boğaz,yemek borusu,makat,idrar yolları ve vajen vb döşeyen
mukozalar üzerinde gelişir. Kolaylıkla gözden kaçabildikleri için teşhis
edilmeleri zordur.
Noduler melanom (Noduler melanoma):Melanomun
nispeten agresif formudur. Başlangıçta vertikal istikamette büyür, büyümesi çok
hızlıdır (birkaç ay). Öncü lezyonu yoktur .Küçük siyah veya deri
renginde (amelanotik) pembe küçük nodül büyür,kanama görülebilir.
Nüks,yineleme,tekrarlama (recurrence): Bir
iyileşme döneminin ardından (melanom) hastalığın tekrarlaması halidir.
Melanomda bu tekrarlama, ameliyat yerinde (lokal nüks),ameliyat yeri ile lenf
bölgesi arasında (in-transit metastaz),lenf bölgesinde (rejiyonel nüks) veya
uzak organlarda olabilir.
Panç biyopsi(punch biopsy):(Silindir
şeklinde) kesici bir alet yardımı ile deriden bir lezyonun/parçanın
alınması tekniğidir. Küçük lezyonların tamamı çıkarılabilir,büyük lezyonlardan
patoloji incelemesi için örnek alınır.
Pigmente (pigmented):Boya (pigment)
toplanması/birikmesi ile renklenmiş deri veya mukoza adası olarak ifade
edilebilir.
Primer tümör (primary tumor) :Orijinal
tümör,esas tümör,ilk tümör.
Prognostik faktör (Prognostic factors) :
Hastalığın seyrini etkileyen faktörler. Primer Maliğn Melanom için mm
olarak oküler mikrometre ile ölçülen tümör kalınlığı (breslow kalınlık) ve
ülser; lenf nodları için makro/mikrometastaz bağımsız prognostik
parametrelerdir.
Prognoz (prognosis): Tedaviden
bağımsız olarak tanı anında klinik gidiş hakkında bilgi sağlar. Hastalığın
gidişatının ve sonucunun büyük olasılıkla tahminine yardımcı olur.
Radyoterapi (Radiation therapy) :Lokal
kontrolü sağlamak için ışın tedavisi araçlarının kullanılmasıdır. Genellikle
,seçilmiş olgularda lenf bölgelerine ve beyin,kemik vb uzak metastazlara
uygulanır.
Regresyon (gerileme-regression) :Regresyon,
tümörün (melanomun) içinde , tümöral (melanositik) büyümenin yok olduğu
(kaybolduğu) alan olarak tanımlanır. Patoloji raporunda regresyon var /yok
olarak yazılır. Regresyon varsa genişliği (yüzdesi) belirlenir.
Makroskopik ve/veya mikroskopik regresyondan söz edilir.Kimi zaman melanom
dokusunun tamamı regrese olabilir (komplet regresyon). Melanomun
tamamı(komplet) regrese olmuş ise, klinik olarak açık renk bir leke kalabilir,
patoloji incelemesinde regrese bölgede tümörü tanımak /tanımlamak zor
hatta imkansızdır,sadece bazı olasılıklardan söz edilebilir.
Risk Faktörleri (risk factors): Bir
kişide herhangi bir hastalığın gelişme şansını arttıran herhangi
bir şey. Melanom için birinci derece yakınlarında melanom olması,çok sayıda
diplastik nevus varlığı ,çocukluk çağında 2.derece güneş yanığı geçirmek
vb.
Satellit oluşum/nodül (satellite lesions)
: (makroskopik/mikroskobik) Satellit oluşumlar primer lezyon(esas deri lezyonu)
kenarından itibaren 2 cm içinde yer alan tümör atlamaları/melanom
nodülleridir. Deri üzerinde veya deri altında olabilir. Klinik ve patolojik
olarak var/yok şeklinde rapor edilir.
Selim (benin, benign) :Habis
olmayan, tekrarlamayan deri lezyonları,kanser olmayan.
Sentinel lenf nodu (Nöbetçi lenf
bezi,bekçi lenf bezi,sentinel lymph node):Primer (orijinal) tümörden
çıkan kanser hücrelerinin ilk ulaştığı varsayılan lenf bezi.
Sentinel lenf nodu biyopsisi (Nöbetçi
,bekçi lenf bezi biyopisisi,sentinel lymph node biopsy):
Kanser hücrelerinin yayılması muhtemel ilk lenf
bezinin çıkarılması
Şeyv biyopsi (Shave biopsy ):Bir
bistüri yardımı ile deri yüzeyindeki lezyonun bir bölümünün
kesilerek/tıraşlanarak alınması tekniğidir. Melanomda uygun bir biyopsi
yöntemi değildir.
Ultraviyole A (UVA): UVA 320nm
ila 400nm arasında değişen dalga boyuna sahiptir. Yeryüzüne ulaşan güneş
ışınlarının % 99u bu dalga boyundadır. Ultraviyole B nin zararlı etkilerini
çoğaltır, bazı foto-duyarlılık reaksiyonlarından sorumludur, değişik deri
hastalıklarının tedavisinde kullanılabilir.
Ultraviyole B (UVB):UVB 290nm ila
320 nm arasında dalga boyuna sahiptir. Yeryüzüne ulaşan güneş ışınlarının % 1
‘i bu dalga boyundadır. Erken yaşlanmaya, değişik foto-duyarlılık
reaksiyonlarına yol açar, güneş yanığına sebep olur. Kanser öncüsü lezyonların
oluşması ve deri kanserinin gelişmesine sebep olan DNA hasarı dahil çok
sayıda foto-kimyasal hasarın ortaya çıkmasından sorumludur.
Ülserasyon (ulceration):Ulserasyon
basit anlatımı ile sınırlı doku ölümüdür .Bazen melanomun merkezinde görülür.
Ülserasyon varlığı önemli bir prognostik parametredir ve TNM evlemede
hastalığın bir üst sıraya çıkmasına yol açar. Ülserasyonun,
hızlı büyümenin bir yansıması olduğu düşünülür, hızlı büyüme melanomun merkezinde
hücre ölümüne sebep olur.
Yüzeyel yayılan melanoma (superficial
spreading melanoma):Beyaz ırkta en sık rastlanan melanom
tipidir.5.dekatta sık görülür. Güneşe maruz kalan bölgelerde, özellikle
erkeklerde sırtta,kadınlarda bacaklarda ortaya çıkmaya meyillidir.
Yararlanılan kaynaklar
https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms
https://www.nccn.org/patients/guidelines/content/PDF/melanoma-patient.pdf
https://deainfo.nci.nih.gov/PeerReview/DictionaryCompleteBook.pdf
Targeted Therapies - Overview of Targeted
Therapies for Cancer.
mycancergenome.org
ESTET, Yıldızposta Cad. Ayyıldız Sitesi A Blok, Gayrettepe - İstanbul
Yorumlar
Yorum Gönder